Zustand hay Redux? Giải pháp tối ưu  trong quản lý state cho ứng dụng React

Một nhà hiền triết đã từng nói:

Chào các bạn! Hôm nay chúng ta sẽ “tám” về chuyện quản lý state trong React. Liệu đâu mới thực sự là chân ái trong cuộc đời.

Tình cảnh khó đỡ của dev React khi làm việc với state

Nếu bạn đã từng làm việc với React, hẳn bạn đã có lúc lẩm bẩm: “Ôi trời, prop drilling làm tôi phát điên rồi!” hay “State này để đâu bây giờ?!” – đó là lúc bạn cần một “người quản gia” state đáng tin cậy. Và hai ứng cử viên sáng giá nhất chính là Redux và Zustand, hãy cùng SiuCode khám phá xem chúng giúp ích được gì nhé.

Redux: Ông già cứng nhắc nhưng đáng tin cậy

Redux giống như ông chú già trong gia đình lập trình React vậy – hơi khó tính, yêu cầu mọi thứ phải đúng quy trình, nhưng một khi đã hiểu ông ấy, bạn biết mình có thể tin tưởng 100%.

Redux xuất hiện từ 2015, dựa trên mô hình Flux của Facebook, trở thành tiêu chuẩn quản lý state cho React và vẫn là “trùm cuối” trong các dự án lớn với ba nguyên tắc sống còn:

• Single Source of Truth: Tất cả state phải nằm trong một “kho báu” (store) duy nhất.
• State là Read-Only: State là read-only (muốn động vào phải xin phép qua actions).
• Thay Đổi Bằng Pure Functions: Mọi thay đổi phải thông qua pure functions (reducers).

Trường hợp sử dụng điển hình: Ứng dụng enterprise (ví dụ: hệ thống quản lý kho, nền tảng e-commerce lớn) yêu cầu kiểm soát state chặt chẽ và khả năng debug với Redux DevTools.

Nghe phức tạp nhỉ? Đúng vậy, Redux như một chiếc máy cưa máy – mạnh mẽ nhưng lắm lúc “overkill” cho một số dự án!

Zustand: Đứa con hiện đại, đơn giản và dễ gần

Trong khi đó, Zustand giống như đứa cháu hiện đại, thoải mái và linh hoạt hơn nhiều. Ra đời năm 2018, Zustand nhìn thấy cảnh Redux làm khổ dev với đống code dài ngoằng và nghĩ: “Phải đơn giản hóa chuyện này thôi!”

Cách tiếp cận của Zustand rất đơn giản: tạo store trong vỏn vẹn vài dòng code và dùng hooks mà không cần bọc app trong các Provider phức tạp.

Zustand phù hợp với:

• Ứng dụng nhỏ đến trung bình.
• Dự án cần prototype nhanh.
• Tối ưu hiệu suất với re-render có chọn lọc.

Zustand và Redux: Đồ ăn nhanh và nhà hàng 5 sao

1. Độ Phức Tạp và Boilerplate Code

Redux: Giống như nấu một bữa ăn kiểu Pháp – cầu kỳ, nhiều công đoạn:

// Redux: Phải khai báo action, reducer, store... Phiền phức như chuẩn bị 7 món ăn vậy!
const increment = () => ({ type: 'INCREMENT' });
const counterReducer = (state = 0, action) => {
  switch (action.type) {
    case 'INCREMENT': return state + 1;
    default: return state;
  }
};
const store = createStore(counterReducer);

Zustand: Như một suất McDonald’s – nhanh gọn lẹ:

Nhìn một cái biết ngay Zustand giảm tới 70% lượng code so với Redux. Đỡ phải gõ phím = đỡ đau khớp ngón tay! 😂

2. Hiệu Suất và Render Optimization

Redux giống như một chiếc xe bus lớn – an toàn, đáng tin nhưng đôi khi chậm chạp. Mỗi khi có thay đổi, Redux có xu hướng “báo động toàn trường” khiến nhiều component re-render không cần thiết. Có thể sử dụng useSelector để tránh re-render không cần thiết, nhưng việc tối ưu đòi hỏi kiến thức sâu về memoization.

Còn Zustand? Nó như một tay shipper Grab – chỉ giao đúng món cho đúng người. Với cơ chế so sánh nông (shallow comparison) state, chỉ re-render component khi phần state liên quan thay đổi. Ví dụ:

// Chỉ lấy đúng thứ mình cần, không re-render lung tung
const user = useStore((state) => state.user);

Kết quả? Hiệu suất của Zustand thường vượt trội khi có nhiều component con.

3. Khả Năng Mở Rộng và Ecosystem

Redux: Hỗ trợ mạnh middleware (thunk, saga), Redux Toolkit giảm boilerplate, và tích hợp với DevTools để debug time-travel.

Zustand: Có middleware (devtools, persist), nhưng ecosystem nhỏ hơn. Tuy nhiên, tích hợp dễ dàng với Redux qua redux-middleware.

import { redux } from 'zustand/middleware';
const store = create(redux(reducer, initialState));

Ưu-Nhược điểm theo quy mô dự án

1. Dự án nhỏ (MVP, Prototype)

• Zustand
  • Ưu: Triển khai nhanh, code ngắn gọn.
  • Nhược: Không phù hợp khi logic nghiệp vụ phức tạp.
• Redux
  • Khuyến nghị: Tránh dùng do overhead không cần thiết.

2. Dự án trung bình (SaaS, E-commerce Vừa)

• Zustand
  • Phù hợp: Khi cần balance giữa tốc độ và cấu trúc. Ví dụ: Ứng dụng booking phòng khách sạn với 50+ components.
  • Giới hạn: Cần tự quản lý structure do thiếu opinionated pattern.
• Redux
  • Lợi thế: Khi cần tích hợp nhiều middleware (API caching, logging).

3. Enterprise-Level ứng dụng (Lớn, nhiều team)

• Zustand
  • Rủi ro: Khó maintain do thiếu quy ước chung, dễ dẫn đến “spaghetti store”
• Redux
  • Ưu: Kiến trúc rõ ràng, dễ chia module với Redux Toolkit. Ví dụ: Hệ thống ERP với 100+ reducers.
  • Nhược: Đòi hỏi training kỹ cho team mới.

Chọn “pháp bảo” nào cho dự án của bạn?

Dự án nhỏ như shop bán trà sữa

Zustand chắc suất! Với một app nhỏ như quản lý menu trà sữa, Zustand là lựa chọn hoàn hảo – setup nhanh trong vài phút, code ít đến mức không thể tin được.

Thử tưởng tượng, một ứng dụng todo-list chỉ cần khoảng 20 dòng code là đã có state management hoàn chỉnh. Thời gian còn lại? Đi uống cà phê chứ sao nữa!

Dự án vừa như website bán hàng

Ở mức này, cả hai đều là lựa chọn hợp lý, nhưng cá nhân tôi vẫn nghiêng về Zustand.

Lý do? Zustand cân bằng giữa tốc độ phát triển và khả năng mở rộng. Bạn có thể code nhanh hơn 50% so với Redux nhưng vẫn có đủ sức mạnh cho những ứng dụng phức tạp vừa phải như hệ thống booking khách sạn.

Redux ở mức này hơi giống việc dùng búa tạ để đóng đinh tranh – có thể làm được, nhưng hơi “too much”!

Dự án lớn như hệ thống ngân hàng

Redux lên ngôi! Khi dự án của bạn có hàng trăm tính năng, nhiều team cùng làm việc, bạn sẽ cảm kích vì những quy tắc cứng nhắc của Redux.

Redux giống như một bộ quy tắc giao thông – có thể hơi phiền nhưng nếu không có nó, cả đường phố sẽ hỗn loạn. Redux Toolkit giờ đây đã giảm bớt nhiều boilerplate nên cũng đỡ đau đầu hơn trước.

Zustand trong dự án lớn có thể dẫn đến tình trạng “mì Ý state” – rối như canh hẹ nếu không có quy ước chặt chẽ

Kết luận: Zustand hay Redux? Chọn gì đây?

Chọn Zustand Khi:

• Bạn muốn nhanh chóng phát triển sản phẩm.
• Team của bạn ghét boilerplate như ghét việc rửa chén.
• Bạn cần một giải pháp đơn giản mà hiệu quả.

Redux khi:

• Dự án lớn, nhiều anh em cùng code
• Bạn thích debugging với DevTools xịn sò
• Cần một structure chặt chẽ để tránh “nợ tình” trong tương lai

Xu hướng hiện nay: Zustand đang lên như diều trong giới startup và dự án cá nhân, trong khi Redux vẫn đứng vững trong thế giới enterprise. Lựa chọn cuối cùng phụ thuộc vào yêu cầu cụ thể của từng dự án và năng lực của team phát triển.